راهنمای رمضان | مصارف زکات فطره و نحوه انتقال آن

به گزارش واحد خبری کانون شیفتگان حضرت قائم (عج) به نقل از حوزه ، در ماه مبارک رمضان، هر روز با «راهنمای رمضان» همراه شما هستیم؛ این مجموعه با بیان احکام شرعی مربوط به ماه مبارک رمضان به همراه نظرات مراجع عظام تقدیم شما فرهیختگان می شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدتقی محمدی شیخ :

* انتقال زکات فطره به شهر دیگر: دیدگاه مراجع تقلید و احکام مربوطه

یکی از پرسش‌های کاربردی درباره زکات فطره، امکان انتقال آن از شهری به شهر دیگر است.

در این خصوص، میان مراجع عظام تقلید دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد که آگاهی از آن‌ها برای مکلفین ضروری است.

طبق نظر مشهور اکثر مراجع عظام تقلید، احتیاط واجب آن است که زکات فطره در همان شهری پرداخت شود که فرد عید فطر را در آن شهر درک کرده است.

به عبارت دیگر، فرد مکلف باید زکات فطره را در همان منطقه‌ای که هنگام غروب شب عید فطر در آنجا حضور داشته، به مستحقین آن منطقه بپردازد و از انتقال آن به شهر دیگر خودداری نماید.

این دیدگاه، به عنوان احتیاط واجب مطرح شده و مراجع تقلید توصیه اکید به رعایت آن دارند.

با این حال، برخی از مراجع تقلید همچون آیت‌الله زنجانی و آیت‌الله سبحانی، نظر متفاوتی دارند و معتقدند انتقال زکات فطره به شهر دیگر اشکال شرعی ندارد و جایز است.

ممکن است این سؤال برای برخی مکلفین پیش بیاید که اگر در سال‌های گذشته، بدون آگاهی از این حکم، زکات فطره را به شهر دیگری منتقل کرده باشند، تکلیفشان چیست؟

در پاسخ باید گفت که آنچه در گذشته پرداخت شده، کفایت می‌کند و نیازی به پرداخت مجدد نیست. به بیان دقیق‌تر، انتقال زکات فطره به شهر دیگر، اگرچه بر خلاف احتیاط واجب است، اما موجب بطلان اصل زکات فطره نمی‌شود و از اصل وجوب زکات فطره کفایت می‌کند.

باید توجه داشت که این به معنای تجویز آگاهانه انتقال زکات فطره به شهر دیگر نیست.

یعنی اگر فردی عمداً و با وجود آگاهی از این حکم، زکات فطره را به شهر دیگری منتقل کند، اگرچه اصل تکلیف زکات فطره را انجام داده، اما مرتکب عمل خلاف احتیاط واجب شده است.

بنابراین، توصیه اکید بر آن است که از این پس، مکلفین زکات فطره را در همان شهری که عید فطر را درک کرده‌اند، به مستحقین بپردازند.

* مصارف زکات فطره: دیدگاه‌های فقهی مراجع تقلید

یکی از موضوعات مهم در باب زکات فطره، تعیین مصارف صحیح آن است. این مسئله از منظر فقهی دارای اهمیت ویژه‌ای است و مراجع عظام تقلید دیدگاه‌های مختلفی در این خصوص ارائه کرده‌اند که شناخت آن‌ها برای مکلفین ضروری است.

در میان مراجع عظام تقلید، دو دیدگاه اصلی درباره مصارف زکات فطره وجود دارد:

گروه اول: گروهی از مراجع، از جمله حضرت امام خمینی (ره)، معتقدند که مصارف زکات فطره همان مصارف زکات مال است.

بر اساس این دیدگاه، زکات فطره را می‌توان در تمام موارد هشت‌گانه مصارف زکات که در قرآن کریم ذکر شده است (فقرا، مساکین، کارگزاران زکات، تألیف قلوب، آزادسازی بردگان، بدهکاران، فی سبیل الله و ابن السبیل) مصرف کرد.

البته طبق این نظر نیز، مستحب است که زکات فطره به فقرای شیعه اختصاص یابد، اما این امر در حد استحباب است و الزام شرعی ندارد.

گروه دوم: در مقابل، گروه دیگری از مراجع عظام تقلید شامل مقام معظم رهبری، آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله مکارم شیرازی و آیت‌الله وحید خراسانی، دیدگاه محدودتری ارائه کرده‌اند.

این بزرگواران بر اساس احتیاط واجب، فتوا داده‌اند که مصرف زکات فطره منحصراً باید به فقرای شیعه اختصاص یابد.

به عبارت دقیق‌تر، طبق نظر این دسته از مراجع، تا زمانی که فقیر شیعه‌ای وجود داشته باشد، نباید زکات فطره را در مصارف دیگر یا به افراد غیر شیعه پرداخت کرد.

این تفاوت دیدگاه میان مراجع عظام تقلید، بیانگر اجتهادات مختلف در استنباط احکام شرعی است.

مکلفین باید بر اساس مرجع تقلید خود عمل نمایند؛ به این معنا که اگر از مقلدین گروه اول هستند، می‌توانند زکات فطره را در مصارف هشت‌گانه زکات مصرف کنند (اگرچه بهتر است به فقرای شیعه بدهند)، و اگر از مقلدین گروه دوم هستند، باید بر اساس احتیاط واجب، زکات فطره را منحصراً به فقرای شیعه پرداخت نمایند.

این تمایز در احکام فقهی، نشان‌دهنده اهمیت خاص زکات فطره و جایگاه ویژه آن در میان عبادات مالی اسلام است که در پایان ماه مبارک رمضان، به عنوان یکی از تکالیف شرعی مهم مورد توجه قرار می‌گیرد.